Estetik Diş hekimliğinde protez dişler, kaybolan dişlerin ve dokuların, çiğneme fonksiyonlarını, konuşmaya katkılarını ve estetiğini iade ederken mevcut dokuların da sağlığının korunmasına yardımcı olmak üzere yapılan apareylerdir.
Protezleri sabit ve hareketli protezler olarak iki ayrı sınıfta değerlendirebiliriz.
Sabit protezler kuron ve köprü olarak ayrılırken, bunlar da yapımlarında kullanılan malzemeye göre full metal, metal destekli porselen diş veya full porselen diş olarak isimlendirilebilirler.
Hareketli protezler ise farklı özelliklerine göre farklı şekillerde isimlendirilebilirler.
• Tam protezler
• Bölümlü protezler
• İmmediat (geçici ) protezler
• Overdentures ( diş veya implant üstü ) protezler
Kuron-köprü protezleri
Kuron Nedir ?
Kırık veya aşırı çürük nedeniyle madde kaybına uğramış dişleri restore etme yöntemidir. Dişin üzeri dokuyla uyumlu bir malzemeyle kaplanarak tam bir diş formu sağlanır. Bu malzemeler full metal,metal destekli porselen diş veya full porselenolabilir. Hazırlanan kuronlar dişin üzerine yapıştırılarak sabit kalması sağlanır.
Köprü Nedir?
Bir veya birden fazla diş eksikliği varsa ve eksik bölgenin her iki tarafında da sağlıklı dişler mevcutsa, bu iki yakadaki dişlerden destek alınarak eksik dişlerin tamamlanmasına yönelik bir restorasyondur.Köprü protezleri de kuron protezleri gibi dişlere yapıştırılarak sabit kalmaları sağlanır.
Kuron veya köprü protezi hazırlanırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta;dişin dişetiyle birleştiği bölgeye şev veya şemfır denen basamakların hazırlanmasıdır.Bu sayede, yapıştırılan kuron veya köprülerin dişeti içine fazla baskı yapıp, dişeti enfeksiyonuna ve dişeti kenarında koyu renkli hat oluşmasına yol açmaları önlenmiş olur.
Tam - Bölümlü Protezler
Protez dişler hangi aşamalardan geçilerek yapılıyor?
1.Ölçü : Protezin yapılması için öncelikle bir ölçü kaşığı ve uygun ölçü maddesi kullanılarak ağzın ilk ölçüsü alınır.
2.Ölçü : İlk ölçülerden elde edilen alçı modeller üzerinde ağza standart kaşıklardan çok daha uygun kişisel ölçü kaşıkları hazırlanır ve bu kaşıklarla alınan ölçü daha nettir.
Dikey boyut tespiti : İkinci ölçülerden elde edilen modeller üzerine hazırlanan mum şablonlar, hastanın kaybolan dişlerinin ve diğer dokularının olması gerektiği şekilde hastanın kaybolan estetik, konuşma ve çiğneme fonksiyonlarını doğru olarak iade edebilecek şekilde düzenlenir. Mum şablonlar, yapay dişler nereye gelecekseada olacak şekilde hazırlanır. Bu safhada hastaların görüşü de alınarak kesici dişlerin dizilmesi ve ağızda denenmesi sonraki safhayı kolaylaştırmak açısından oldukça önemlidir.
Dişli prova : Hazırlanan mum şablonların bulundukları yerlere hastaya uygun olarak seçilen yapay dişler dizilerek hasta ağzında denenerek provası yapılır. Bu safhada estetik, konuşma ve dişlerin üzerinden bastırılınca protezlerin yerinden oynayıp oynamadığı kontrol edilir.
Protezlerin teslimi : Dişli provası hekim ve hasta tarafından onaylanan protezler laboratuarda bitirildikten sonra hastaya teslim edilir. Bu safhada protezlerin altındaki destek dokularla ilişkileri ve dişlerin kapanış sırasındaki karşılıklı ilişkileri kontrol edilerek sorunlar var ise giderilerek teslim edilmektedir.
Protezlerin kontrolü : Protezlerin destek olan dokulara zarar vermemesi için başlangıçta daha sık sonra ise daha seyrek olarak kontrollerin yapılması gerekir. Kontrollerde protezlerin destek dokuları tahriş edip etmediğine bakılır ve etmiş ise aşındırılarak düzeltilir. Ayrıca dişlerin karşılıklı ilişkileri de kontrol edilerek düzeltilir. İlk kontrol protezin tesliminden bir gün sonra yapılmalıdır. Sonraki kontroller iki gün veya bir hafta sonra yapılır. Hastanın şikayetleri giderildikten sonra altı ayda bir rutin kontrole çağırılır.
Hareketli Protezlerle İlgili Karşılaşılan Sorular ve Cevapları
İmmediat (geçici) protezler ile kalıcı protezler arasındaki fark nedir?
Protez dişler, ne zaman yapıldıklarına ve ne zaman ağza takıldıklarına göre geleneksel veya immediat olarak adlandırılırlar. İmmediat protezler dişler çekildikten hemen sonra takılan protezlerdir. Bunu için dişler çekilmeden önce hekim ölçü alır ve bu ölçü dişler çekilince olacak değişikliklere göre önceden protez hazırlanır. İmmediat protezlerin en büyük avantajı hastanın hiç dişsiz kalmamasıdır. Ancak çekim sonrası destek dokuların iyileşme sürecinde büzülmesi bu protezlerin zaman zaman astarlanarak altındaki doku ile uyumunun yeniden sağlanmasını gerektirir. Dokuların tam olarak iyileşmesi 6-8 hafta sürer ve ardından kalıcı protezler yapılır.
Diş üstü protez nedir?
Az sayıda kalmış doğal dişlerin veya implantların üzerine yapılan hareketli protezlere overdenture adı verilir. Overdenture yapılabilmesi için doğal dişlerin proteze destek ve stabilite sağlayacak şekilde hazırlanması gerekir. Overdenture`ın avantajları, hastanın diş köklerini ağızda tutarak protezlerin tutuculuğu ve stabilitesini arttırır, kökler çekilmediği için kemik kaybı olmaz, diş köklerinin etrafındaki algılayıcılar kaybolmadığından hasta psikolojik bakımdan kendisini dişsiz olarak görmediği için daha iyi hisseder.
Hareketli Bölümlü Protezler Nedir?
Hareketli bölümlü protezler, metal bir iskeletle birbirine bağlı eksik dişlerinizin yerini dolduran dişler ve bunların bağlı olduğu dişeti rengindeki kaideden oluşan protezlerdir. Hareketli bölümlü protezler doğal dişlerinize kroşe adı verilen kancaya benzeyen metal yapılarla veya hassas bağlantı denilen aygıtlarla bağlıdır. Hassas bağlantılar genellikle kroşelerden daha estetiktir ve neredeyse hiç görülmezler . Doğal dişlerinize yapılacak kuronlar hareketli bölümlü protezinizin daha iyi uymasına yardımcı olur. Hassas bağlantılı protezler genellikle metal kroşeli protezlere nazaran daha pahalıdırlar.
Yumuşak astar maddesi nedir?
Yumuşak astar maddesi kemik ve yumuşak dokuların olumsuz faktörlerini telafi etmek ve destek dokulara gelen basıncı azaltmak için tam protezlerde kullanılır. İleri derecede aşınmış alt çene kemiği olduğunda, çift taraflı kemik çıkıntısı varlığında, damaktasında sert kemik çıkıntısı durumunda, bıçak gibi keskin çene kemiği olan hastalarda kullanılabilir. Yumuşak astar maddeleri, aşırı basınçları emerek altındaki dokuları olası zararlardan korur. Yumuşak astarlı bir protezi temizlemek için, ılık suda çalkalamak veya akan suyun altında başlangıçta pamukla silmek sonraları ise yumuşak bir fırçayla fırçalamak gerekir. Yumuşak astarlı protezleri temizleyici solüsyonların içine koyabilirsiniz ancak günde en fazla yarım saat süresince. Protezin kurumasına fırsat verilmemeli, ağızda olmadığı durumalarda temiz bir suyun içinde bekletilmelidir.
Protez kullanmak nasıl bir his?
Protezler, takıldıkları ilk birkaç hafta alışıncaya kadar kullanımı çok zor gelir. Dil ve yanaklar protezi yerinde tutmayı öğreninceye kadar gevşek gibi gelir. Küçük tahrişlerin ve acıtan yerlerin olması anormal değildir. İlk kullanım sırasında tükürük miktarınızın arttığını hissedersiniz. Hekiminiz kontrollerde bunları düzelttikçe ve siz de proteze alıştıkça bu şikayetleriniz azalacaktır.
Protezlerim farklı görünmemi sağlar mı?
Protezler doğal dişlerinizin yerini olduğunca dolduracağı için görünüşünüzü belirgin şekilde değiştirir. Protezleriniz gülüşünüzü güzelleştireceği gibi yüzünüzün ve profilinizin daha dolu olmasını sağlar. Protezler yanak ve dudakları destekleyerek yüzün büzülmesi sonucu oluşan kırışıklıkları azaltacak ve daha iyi görünmenizi sağlayacaktır, ancak yaşın ilerlemesiyle artan fizyolojik kırışıklıklarıtadan kaldırmasını beklememek gerekir.
Protezlerim yemek yememi sağlar mı?
Yemek yeme pratik gerektirir. Başlangıçta daha yumuşak besinler ve küçük lokmalarla yemeyi tercih edin. Yavaşça ve her iki tarafı da kullanarak çiğnemeye çalışın; böylece protezinizin devrilme hareketi yapmasını engellemiş olursunuz. Çiğnemeye alıştıkça daha sert besinlere geçerek normal beslenmenize devam edebilirsiniz, ancak her iki tarafla da çiğnemeyi ihmal etmemelisiniz.
Protezlerim konuşmamı değiştirir mi?
Konuşma da yemek yeme gibi pratik gerektirir. Konuşurken protezleriniz ses yapıyorsa daha yavaş konuşun. Kelimeleri telaffuz etmekte zorlanıyorsanız yüksek sesle konuşun ve zorlandığınız kelimeleri tekrarlayın. Eğer konuşma probleminiz devam ederse mutlaka diş hekiminize başvurun.
Protezleri gün boyunca takmalı mıyım?
Başlangıçta dokuların protezlere uyum sağlaması için gündüz ve gece protezlerinizi takmanız gerekebilir. Uyum sağladıktan sonra protezin altındaki dokuların dinlenmesi için protezlerinizi gece yatarken çıkarmanız önerilir. Ancak protezlerinizi düzenli olarak temizlediğiniz taktirde gece yatarken de kullanmanızda mahsur yoktur.
Protez yapıştırıcılarını kullanmalı mıyım?
Protez yapıştırıcıları iyi uyumlu protezlerinizin tutuculuğunu arttırmak için kullanılabilir. Dokularla uyumu bozulmuş, sürekli altındaki dokuları tahriş eden kötü protezlerle kullanımı doğru değildir. Bu, şikayetleri gidermeyeceği gibi şikayetlerin artmasına sebep olacaktır. Böyle protezlerin dokularla uyumunun yeniden sağlanması için astarlanmasına veya yenilenmesine gerek vardır.
Protezlerimin bakımını ve temizliğini nasıl yapmalıyım?
Protezlerin de doğal dişler gibi her gün fırçalanarak üzerindeki besin artıklarının ve plağın temizlenmesi gerekir. Fırçalama, protezin temizliği açısından olduğu kadar ağız dokularının sağlığı açısından da oldukça önemlidir. Fırçalama için protezlere özel hazırlanmış fırçaları veya yumuşak kılları olan diş fırçaları ile sabun kullanabilirsiniz. Temizlik için eczanelerde ve marketlerde bulabileceğiniz protez temizleyicilerini veya ultrasonik temizleyicileri de kullanabilirsiniz. Protezlerin cilasını bozabilecek sert diş fırçaları kullanmayın. Protezlerin temizliğinde fazla aşındırıcı içeren temizleyicileri ve çamaşır suyu gibi beyazlatıcıları kullanmayın. Protezler darbeye karşı dayanıksız oldukları için, düştüklerinde kolayca kırılabilirler. Bu nedenle protezlerin temizliğini bir havlu veya su dolu bir kabın üzerinde yapmak; düşüp kırılmasına karşı önlem olarak alınabilir. Protezlerin kullanılmadıkları zamanlarda kurumaması gerekir, bu nedenle protezler kullanılmadıkları zamanlarda temiz bir suyun içinde bekletilmelidir. Protezlerinizi kesinlikle kaynar suya koymayın; bu protezinizin şeklinin bozulmasına neden olabilir. Protezlerin dışında yumuşak fırçalarla dilin ve protezin altında kalan destek dokuların da fırçalanması ağız sağlınızın korunması açışından oldukça önemlidir.
Protezlerimi ne zaman yenilemeliyim?
Protezlerin destek dokularla ilişkisi dokuların zamanla büzülmesi sonucu bozulabilir. Bu ilişki astarlama işlemleri ile sağlanabilir. Bu sağlanmadığı taktirde protez gevşeyecek, dokuları tahriş etmeye başlayacak ve acıtacaktır. Bu durum devam ettiğinde ağız içinde ciddi problemlere neden olabilir. Protezlerin dokularla uyumu bozulduğunda, dişler aşındığında ve eskisi kadar besinleri öğütememeye başladığında protezin yenilenmesi gerekir. Protezlerin 2 – 4 yılda bir bunlar olmasa da, yapıldığı malzeme bakterilerin tutunmasına uyguntam hazırlamaya başladığı durumlarda da yenilenmesi gerekebilir. Protezinizde sizi rahatsız eden bir durum olduğunda kendiniz düzeltmeye çalışmayın, hemen dişhekiminize başvurun.
